الوقت- در سال‌های اخیر، جمهوری اسلامی ایران با توسعه فناوری‌های موشکی و پهبادی پیشرفته، به‌ویژه در حوزه موشک‌های هایپرسونیک و غیرقابل رهگیری، تحولی چشمگیر در معادلات امنیتی منطقه ایجاد کرده است.
رونمایی از موشک قاسم بصیر به‌عنوان یکی از جدیدترین دستاوردهای موشکی ایران، نشان‌دهنده عمق پیشرفت‌های نظامی این کشور است. این موشک‌ها با قابلیت‌های منحصربه‌فردی مانند سرعت فوق‌العاده، مانورپذیری بالای سرجنگی تا لحظه اصابت، و مقاومت در برابر جنگ الکترونیک، قادر است پیشرفته‌ترین سیستم‌های دفاع هوایی جهان را ناکام بگذارد و عملاً هیچ امکانی برای مقابله با آن وجود ندارد.
اما رونمایی از این موشک در کوران مذاکرات هسته‌ای غیرمستقیم ایران و آمریکا و تهدیدات گاه‌وبیگاه مقامات کاخ سفید درباره احتمال اقدام نظامی مستقیم و یا غیرمستقمی (بوسیله رژیم صهیونیستی) علیه تأسیسات هسته ای ایران و همچنین بالا گرفتن درگیری در دریای سرخ و تهدید وزیران دفاع آمریکا و رژیم صهیونیستی علیه تهران حاوی پیام‌های معناداری بود که جمهوری اسلامی برای هر سنارویی آمادگی لازم را دارد و برابر تهدید و فشار از گزینه‌های مختلفی می‌تواند رونمایی کند.
توانمندی‌های موشکی ایران: ترکیبی از سرعت، دقت و فناوری‌های ضد دفاع
ایران در سال‌های اخیر به یکی از قدرت‌های برتر موشکی در جهان تبدیل شده است. نخستین گام‌ها برای خودکفایی نظامی و حرکت به سمت ساخت موشک بر اساس یک دکترین دفاعی بومی متناسب با توانمندی‌ها و محدودیت‌ها، کانون‌های تهدید و پیش‌بینی روندهای آینده در سال‌های جنگ تحمیلی برداشته شد و تداوم این روند با پشتکار و دانش روزافزون دانشمندان جوان در طول دهه‌های بعد موجب شده تا اکنون ایران نه‌تنها در افزایش برد و دقت موشک‌های خود پیشرفت چشمگیری داشته، بلکه با توسعه فناوری‌های هایپرسونیک و سیستم‌های هدایت پیشرفته، موشک‌هایی تولید کرده که رهگیری آنها برای سامانه‌های دفاعی دشوار یا حتی غیرممکن است.
موشک‌های هایپرسونیک: عبور از سد دفاعی دشمن
موشک هایپرسونیک (Hypersonic speed) یا موشک دارای سرعت برین‌صوتی یا سرعت اَبَرصوت معمولاً به موشکی گفته می‌شود که سرعت بیش از ۵ برابر سرعت صوت داشته باشد. در آیرودینامیک، سرعت مافوق صوت سرعتی است که از پنج برابر سرعت صوت تجاوز کند، که اغلب در سرعت‌های ۵ ماخ و بالاتر شروع می‌شود.
موشک‌های هایپرسونیک ایران، مانند فتاح 1 و 2 و خیبر (خرمشهر 4)، با سرعتی بیش از ۵ ماخ (۶ هزار کیلومتر بر ساعت) پرواز می‌کنند. این سرعت فوق‌العاده، همراه با قابلیت تغییر مسیر در حین پرواز، آنها را به سلاحی تقریباً غیرقابل رهگیری تبدیل کرده است. سیستم‌های دفاعی مانند پاتریوت وTHAAD که برای مقابله با موشک‌های بالستیک معمولی طراحی شده‌اند، در برابر چنین موشک‌هایی کارایی چندانی ندارند.
در این میان موشک قاسم بصیر به‌عنوان یکی از جدیدترین دستاوردهای ایران، ترکیبی از برد بلند، دقت بالا، و قابلیت حمل کلاهک‌های ویژه را ارائه می‌دهد. این موشک می‌تواند اهداف استراتژیک را با خطای بسیار کم مورد اصابت قرار دهد. همچنین، به‌دلیل استفاده از فناوری‌های مقاوم در برابر جنگ الکترونیک، سیستم‌های اختلالگر دشمن تأثیر چندانی بر عملکرد آن ندارند.
موشک‌های بالستیک و کروز: تنوع در تهدید
ایران دارای یکی از متنوع‌ترین زرادخانه‌های موشکی در منطقه است. در شهرهای موشکی زیرزمینی پرتعداد ایران که به گفته سردار حاجی زاده رئیس هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هنوز بخش بیشتر آنها رونمایی نشده انواع متنوعی از موشک‌های بالستیک در بردها و با قابلیت‌های مختلف مانند شهاب، رعد، ظفر، سجیل، خلیج‌فارس، خیبر، خیبرشکن، ذوالفقار و فتاح با دقت متری قادر به هدف‌گیری نقاط حیاتی دشمن هستند، درحالی‌که موشک‌های کروز مانند عاصف، سومار (نسل جدید آن به نام پاوه)، هویزه، ابومهدی و قدر با پرواز در ارتفاع پایین، از رادارهای دشمن پنهان می‌مانند. این تنوع در توان موشکی، امکان حملات هماهنگ و گسترده را فراهم می‌کند.
ایران آماده تمام سناریوها
همانطور که گفته شد رونمایی از دستاورد جدید نظامی و یا شاید با احتیاط بتوان گفت پرده‌برداری محدودی از بخش پنهان و سری قدرت نظامی- دفاعی ایران در پیش دیده‌گان دشمنان، در شرایطی روی می‌دهد که آمریکا و رژیم صهیونیستی بر لفاظی‌های نظامی خود افزوده‌اند.
در حالی که نزدیکان ترامپ و نتانیاهو از لزوم برچیدن کامل برنامه مسالمت‌آمیز هسته‌ای ایران و توان مشروع دفاعی کشور در حوزه موشکی بر اساس آنچه سناریوی لیبی‌سازی ایران می‌نامند، به عنوان هدف اصلی مذاکرات غیرمستقیم یاوه‌بافی می‌کنند، ناکامی ترامپ و نتانیاهو در مقابله با انصارالله یمن موجب شده تا آنها برای کمرنگ کردن شکست جمهوری اسلامی را در حملات موفق موشکی به عمق سرزمین‌های اشغالی و سرنگونی پهبادها و جنگنده‌های آمریکایی و کشته شدن نظامیان این کشور مقصر جلوه دهند.
در این شرایط ایران با رونمایی از دستاورد جدید موشکی خود اولاً این پیام را صادر کرد که همانطور که از پیش اعلام کرده هیچ مذاکره‌ای درباره توان دفاعی کشور صورت نخواهد گرفت و پیشرفت‌ها در حوزه موشکی و پهبادی با سرعت و بدون توقف در دستور کار قرار دارد و ثانیاً اگر دشمن در محاسبات خود دچار اشتباه شد و قصد هرگونه ماجراجوی نظامی را در سر بپروارند ایران با اتکا به توانمندی‌های تسلیحاتی و آمادگی حداکثری نیروهای مسلح در پاسخ متقابل و هدف قرار دادن منافع و پایگاههای آمریکایی و عمق سرزمین‌های اشغالی درنگ نخواهد کرد و در این صورت هیچ سیستم پدافندی قادر به دفع ضربه سهمگین ایران را نخواهد داشت.
پایگاههای نظامی آمریکا در تیررس موشک‌های ایران
آمریکا ده‌ها پایگاه نظامی در غرب آسیا و مناطق دیگر دارد که بسیاری از آنها در صورت تشدید تنش‌ها، می‌توانند هدف موشک‌های ایران قرار بگیرند. برخی از مهم‌ترین این پایگاه‌ها عبارتند از:
پایگاه العُدَید در قطر: این پایگاه یکی از بزرگ‌ترین مراکز فرماندهی نظامی آمریکا در منطقه است و نقش حیاتی در عملیات‌های نیروی هوایی این کشور دارد. با توجه به فاصله نسبتاً کم آن از ایران، این پایگاه در صورت درگیری، یکی از اولین اهداف موشک‌های بالستیک و هایپرسونیک ایران خواهد بود.
- پایگاه اینچلیک در ترکیه: این پایگاه که میزبان جنگنده‌های آمریکایی و ناتو است، در برد موشک‌های دوربرد ایران قرار دارد. حملات موشکی به این پایگاه می‌تواند توان عملیاتی آمریکا در منطقه را به شدت تضعیف کند.
- پایگاه الحریر در عراق: با وجود کاهش حضور نظامی آمریکا در عراق، این پایگاه همچنان محل استقرار مستشاران نظامی این کشور است و در برابر حملات موشکی ایران آسیب‌پذیر است.
تهدید ناوگان‌های دریایی آمریکا در خلیج‌فارس
- ناوگان پنجم آمریکا در بحرین: این ناوگان که مسئولیت ستون فقرات توان دریایی آمریکا در منطقه وسیع خلیج فارس تا شاخ آفریقا و اقیانوس هند می‌باشد، در صورت درگیری با ایران، هدف موشک‌های ضدکشتی مانند خلیج‌فارس و زهیر قرار خواهد گرفت. سیستم‌های دفاعی این کشتی‌ها، مانند سامانه‌های AEGIS، در برابر موشک‌های هایپرسونیک و مانورپذیر ایران کارایی کمتری دارند. اخیراً نیز رسانه‌های امریکایی به انواع مختلف قایق‌های تندرو ایرانی مجهز به موشک عنوان زنبورهای سرخ خلیج فارس را داده و درباره خطرات زیردریایی‌های سبک و نیمه سنگین کلاس طارق در ناامن کردن خلیج فارس برای ناوگان نظامی آمریکا نیز گزارش کرده اند.
پایگاههای استراتژیک در خارج از منطقه
- پایگاه دیگو گارسیا در اقیانوس هند: این پایگاه که یکی از دورافتاده‌ترین پایگاههای نظامی آمریکا محسوب می‌شود، که در ماه‌های اخیر میزبان بمب‌افکن های استراتژیک بی 52 و بی2 آمریکایی بوده اند و رسانه‌های غربی این اقدام را به عنوان تهدید ایران تفسیر کرده اند. به نظر می‌رسد که این پایگاه به دلیل در امان ماندن از موشک‌های برد بلند ایرانی انتخاب شده است. اولاً مقامات نظامی ایران بارها اعلام کرده اند که در گسترش برد موشک‌ها هیچ محدودیت تکنیکی وجود ندارد و مسافت موشک‌ها صرفاً بر اساس مبداهای تهدید تعریف شده اند و لذا در صورت افزایش برد موشک‌های ایران، این پایگاه نیز می‌تواند در معرض تهدید قرار گیرد. ثانیاً امروز ایران کشتی‌های جنگی با قابلیت حمل موشک و پهباد از جمله ناو لجستیکی شهید مهدوی و ناو پهبادبر شهید باقری را در اختیار دارد که عمق عملیاتی موشکی و پهبادی ایران را گسترش می‌دهند. ثالثاً مطمئناً در برهه درگیری نظامی، تهران هیچ تعهدی به رعایت توافقات دوجانبه آمریکا و کشورهای پیرامونی ایران در حفظ امنیت پایگاههای آمریکایی به عنوان دولت متخاصم نخواهد داشت و اعلام بی‌طرفی کشورهای میزبان این پایگاه‌ها صرفاً موجب امنیت منافع آنها خواهد شد نه منافع و پایگاههای آمریکا.
چرا سیستم‌های دفاع هوایی آمریکا در برابر موشک‌های ایران ناتوان هستند؟
علیرغم پیشرفته‌بودن سامانه‌های دفاع هوایی آمریکا، این سیستم‌ها در برابر موشک‌های ایران با چالش‌های متعددی روبه‌رو هستند.
پاتریوت و THAAD: این سامانه‌ها برای مقابله با موشک‌های بالستیک معمولی طراحی شده‌اند و در برابر موشک‌های هایپرسونیک با سرعت بیش از ۵ ماخ کارایی چندانی دارند چنانکه استقرار این سیستم پدافندی در عربستان نتوانست مانع از حمله انصارالله به تأسیسات نفتی آرامکو در سال 2019 شود.
سیستم‌های راداری: رادارهای آمریکا عمدتاً برای ردیابی موشک‌های با مسیر ثابت بهینه‌سازی شده‌اند و در برابر موشک‌هایی که به‌صورت مداوم مسیر خود را تغییر می‌دهند، دچار مشکل می‌شوند. در واقع نسل جدید موشک‌های ایرانی قابلیت هدایت‌پذیری تا نقطه اصابت را دارا هستند و در نتیجه سیستم‌های راداری و پدافندی قارد به پیشبنی نقطه اصابت و مسیر حرکتی موشک را ندارند.
تأثیر جنگ الکترونیک و فریب سیستم‌های دفاعی
- فناوری‌های اختلال امواج راداری: موشک‌های ایران می‌توانند با استفاده از سیستم‌های جنگ الکترونیک، رادارهای دشمن را فریب دهند.
- استتار حرارتی و راداری: پوشش‌های جاذب امواج راداری و کاهش نشانه‌های حرارتی، احتمال شناسایی موشک‌های ایرانی را کاهش می‌دهد.
تهدید سیل آسای موشکی
حتی اگر سیستم‌های دفاعی آمریکا بتوانند بخشی از موشک‌های شلیک‌شده را رهگیری کنند، حجم بالای حملات موشکی ایران می‌تواند این سامانه‌ها را overwhelmed کند. ایران دارای هزاران موشک بالستیک و کروز است که در صورت شلیک گسترده، امکان مقابله با تمامی آنها وجود ندارد.
تغییر موازنه قدرت به نفع ایران
پیشرفت‌های موشکی ایران، به‌ویژه در حوزه هایپرسونیک و موشک‌های ضد دفاع، باعث شده است که بسیاری از پایگاههای نظامی آمریکا در منطقه و حتی فرامنطقه‌ای در معرض تهدید جدی قرار بگیرند. سیستم‌های دفاعی فعلی آمریکا نمی‌توانند به‌صورت مؤثر با این تهدیدات مقابله کنند، و این موضوع موجب افزایش قدرت بازدارندگی ایران شده است.
